چگونه یک کلاهبرداری پانزی را تشخیص دهیم؟

بازارهای متزلزل مالی و راه‌های پر پیچ و خم یافتن شغل یا ایجاد کسب و کار، بعضی را به فکر روش‌های ساده کسب سود و ثروت انداخته است. در چنین شرایطی، پلیس فتا هم از افزایش چشمگیر کلاهبرداری پانزی به ویژه در حوزه رمزارزها خبر می‌دهد.

به گفته نهادهای نظارتی و فعالان فناوری اطلاعات، بر تعداد سایت‌هایی که وعده استخراج ابری رمزارز یا پرداخت سودهای نامتعارف را در ازای معامله در این بازار می‌دهند، افزوده شده است.

در حالت دوم از پرداخت مالیات یا مشارکت در ضرر هم خبری نیست و وعده‌ها بر پرداخت هر ماهه سود تاکید می‌کنند. در حالی که هر معامله‌ای با احتمال سود و زیان مواجه است.

چندی پیش جواد جهانشیری، رئیس پلیس فتا استان خراسان رضوی نسبت به افزایش چشمگیر کلاهبرداری به روش پانزی، به ویژه در حوزه رمزارزها هشدا داد که مبلغ آنها به ده‌ها میلیارد ریال می‌رسد.

موضوع البته فقط هم به رمزارزها محدود نیست. سایت‌های زیادی با وعده سودهای کلان افراد را به خود جذب می‌کنند و بعد از مدتی، هم پرداخت سود متوقف می‌شود و هم خبری از گردانندگان سایت‌ها نیست.

بر باد رفتن اصل پول

علیرضا بزرگمهری، فعال فناوری اطلاعات، نشانه‌های کلاهبرداری پانزی، را فروش کالایی به مبلغی بیش از ارزش واقعی آن، پیشنهاد پرداخت سودهای غیرمتعارف و بیشتر از شبکه بانکی، لزوم فعالیت هرمی و ساخت زیرشاخه و پرداخت سود بالا در ازای جذب افراد بیشتر می‌داند.

به گفته او، در چنین کسب و کارهایی نه ارزش افزوده‌‌ای ایجاد می‌شود و نه خلق و تولیدی اتفاق می‌افتد؛ در واقع از پول اعضای جدیدی که به این جریان می‌پیوندند، سود سرمایه‌گذاران قبلی پرداخت می‌شود.

مشکل هم اینجاست که پرداخت سودها تا جایی ادامه می‌یابد که افراد جدید به اندازه کافی به این هرم افزوده شوند ولی به هر حال، اصل پول سرمایه‌گذاران از بین می‌رود و هیچ‌کدام از آنها نمی‌توانند سرمایه اولیه خود را پس بگیرند؛ چرا که به افراد قبلی پرداخت شده است.

آنگونه که بزرگمهری توضیح می‌دهد، معمولا فقط سرشاخه‌های اول سود دریافت می‌کنند و هر چقدر که هرم بزرگ‌تر شود، افراد جدیدی که به آن می‌پیوندند، سودی هم دریافت نمی‌کنند. در واقع، ادامه این جریان به پیوستن افراد جدید وابسته است و دیر یا زود متوقف می‌شود؛ در آن صورت، دسترسی به فرد اصلی، معمولا غیرممکن است.

او تاکید می‌کند: پیشنهادهایی مبنی بر ثروتمندان شدن از راه‌های میان‌بر و دریافت سودهای باورنکردنی و عجیب، همیشه باید افراد را به احتمال نوعی از کلاهبرداری مشکوک کند؛ هر چقدر که سودها بیشتر باشد فروپاشی نیز سریع‌تر رخ می‌دهد.

سوت زدن بدون افشای هویت

این کارشناس صنعت پرداخت، کلاهبردای پانزی را نوعی اختلال در شبکه بانکی می‌داند که نهادها و مقامات مرتبط به جای هشدار دادن به مردم، باید نظارت خود را برای برخورد با آن افزایش دهند.

بزرگمهری توضیح می‌دهد: در دنیا اصطلاحی با عنوان سوت زدن وجود دارد؛ به این معنا که افراد می‌توانند موارد مشکوک به کلاهبرداری را به صورت ناشناس، به نهادهای نظارتی اطلاع دهند. اقدام آنها به معنای شکایت یا اعلام جرم نیست و فقط جنبه اطلاع‌رسانی دارد تا مقامات مسئول موضوع را پیگیری کنند.

به گفته او، در ایران فرایند چنین کاری بسیار پیچیده است و افراد باید هویت خود را نیز اطلاع دهند؛ ضمن اینکه از زمان اعلام موضوع تا رسیدگی نیز فرایندی طولانی طی می‌شود.

این فعال فناوری اطلاعات تاکید می‌کند: هشدار به مردم در صورت وجود یک سیستم سوت‌زنی و نظارتی که به سرعت به موارد اعلامی رسیدگی کند، می‌تواند در کاهش چنین جرایمی موثر باشد.

به گفته بزرگمهری، کلاهبرداران به سادگی و با توسل به نکات روان‌شناسی، افراد عادی را فریب می‌دهند که نوع کار آنها با موارد بیشمار پیشین، متفاوت است و کلاهبرداری نیست، اما متخصصان به سرعت می‌توانند پانزی بودن یک فعالیت را تشخیص دهند. در نتیجه اگر اراده و شریط لازم وجود داشته باشد، می‌توان موارد کلاهبرداری را شناسایی و با آنها برخورد کرد.

منبع: تجارت نیوز