از گذشته‌های دور، قصه‌ها و روایت‌های ترسناک بسیاری درباره آینه‌های رازآلود و نفرین‌شده نقل شده است. آینه در فرهنگ‌های مختلف نقشی وهم‌آلود و گاه ترسناک دارند. اما چرا آینهها این‌قدر هراس‌انگیز به نظر می‌رسند؟
به گزارش یورونیوز؛ از زمانی که انسان آینه را ساخته همیشه نگاهی محتاطانه به آن‌ها داشته است. در دوران باستان، آینهها پنجره‌ای به دنیای خدایان یا قلمروی مردگان به حساب می‌آمدند؛ چیزی که نه فقط چهره انسان بلکه روح او را بازتاب می‌داد. گفته می‌شد شکستن یا حتی خیره شدن طولانی به آینه می‌تواند سرنوشت انسان را تحت تاثیر قرار دهد.
با گذشت زمان، راز و جادوی آینهها پررنگ‌تر شد. از آینه جادویی که سرنوشت سفیدبرفی را رقم زد گرفته تا رسم‌هایی در دوران ویکتوریا که در شب هالووین، جوانان را به تماشای چهره همسر آینده یا تصویری از مرگ در آینه فرامی‌خواند.
حتی امروز هم آینهها برای ما پر از مز و راز هستند. . بسیاری از ما از شکستن آینه پرهیز می‌کنیم تا مبادا گرفتار هفت سال بدبیاری شویم. در دنیای سینما نیز آینهها ابزاری محبوب برای القای ترس و دلهره هستند؛ نمونه‌های آن را می‌توان در صحنه‌های ماندگاری از فیلم‌های «قوی سیاه» و «ماتریکس» دید.
اما واقعا چه چیزی باعث می‌شود آینهها این‌قدر وهم‌آلود باشند؟
تصاویری ترسناک در آینهها
ترس از آینهها بازتابی از ترس‌های درونی خود ماست. ملیسا نوربرگ، روان‌شناس بالینی و استاد دانشگاه مک‌کواری می‌گوید: «ترس از آینه هم مثل هر ترس دیگری از طریق تجربه شکل می‌گیرد.»
به گفته‌ی او، یکی از راه‌های شکل‌گیری ترس، تجربه‌ی مستقیم است. مثلا اگر سگی به ما حمله کند و گازمان بگیرد، مغزمان این تجربه‌ی دردناک را با سگ پیوند می‌دهد و دفعات بعد با دیدن سگ‌های مشابه، احساس ترس می‌کنیم.
اما آیا آینه هم می‌تواند چنین واکنشی ایجاد کند؟ شاید در نگاه اول بعید به نظر برسد، چون آینه به خودی خود نمی‌تواند به کسی آسیب بزند. ولی اگر در اتاقی تاریک به مدت طولانی به آینه خیره شوید، ممکن است چهره خود را در حالی ببینید که دگرگون شده یا حتی چهره‌های غریبه، حیوانات یا موجوداتی شیطانی را مشاهده کنید؛ تصاویری که صورت‌ها در هم فرو می‌روند و شکل‌هایی وحشتناک می‌سازند.
این پدیده که به «توهم چهره عجیب» معروف است، کاملا واقعی است؛ هرچند دلیل دقیقش مشخص نیست. شاید نتیجه پدیده‌ای باشد به نام «محو شدن تروکسلر» که وقتی مدت زیادی به یک نقطه ثابت نگاه کنیم، سایر جزئیات تصویر محو می‌شوند. یا شاید نتیجه نوعی تجزیه روانی باشد که باعث می‌شود ما به معنای واقعی کلمه با خودمان «بیگانه» شویم.
علت هرچه باشد چنین تصاویر و تجربه‌هایی می‌توانند به شدت آزاردهنده یا ترسناک باشند و مغز ما هم طوری ساخته شده که چنین تجربیات ترسناکی را به سرعت ثبت و ضبط می‌کند.
نوربرگ می‌گوید: «ذهن ما برای یادگیری تداعی‌های احساسی ساخته شده تا به ما در بقا کمک کند. وقتی احساس ترس شدیدی را تجربه می‌کنیم، مغزمان آن را به اتفاقی که درست پیش از آن رخ داده پیوند می‌زند.»
دیدن چهره‌ای دگرگون یا هیولایی در آینه به‌جای چهره خود، تجربه‌ای است که می‌تواند این تداعی ترسناک را شکل دهد. برخی کارشناسان حتی معتقدند همین تجربیات می‌تواند ریشه در داستان‌ها و افسانه‌های قدیمی داشته باشد.
آینه‌هایی که حرف می‌زنند
به عبارتی ما افسانه‌ها را تعریف می‌کنیم چون ترسناک‌اند، و ترسناک‌اند چون آن‌ها را مدام برای هم بازگو می‌کنیم.
نوربرگ مثال می‌زند: «در فیلم کندی‌من، به ما گفته می‌شود اگر نام او را سه بار جلوی آینه تکرار کنیم، کشته می‌شویم. بعد، در فیلم بارها می‌بینیم که شخصیت‌ها این کار را می‌کنند و سپس به طرز فجیعی کشته می‌شوند.»
این تکرار هیجان و ترس باعث می‌شود مغزمان ارتباطی قوی میان آینه، نام کندی‌من و خطر مرگ برقرار کند.
آینه ترس
برای همه ما پیش آمده که گاهی از هیجان ناشی از ترس لذت ببریم اما اگر این ترس به فوبیا تبدیل شود، ممکن است زندگی روزمره را مختل کند.
نوربرگ می‌گوید: «ترس برای محافظت از ماست، اما گاهی تداعی‌های ترس در موقعیت‌هایی ایجاد می‌شود که واقعا خطری وجود ندارد. این باعث می‌شود رفتارهایی داشته باشیم که به ضررمان تمام می‌شود.»
از طرف دیگر، دوری از چیزی که واقعا خطری ندارد، تنها ترس را قوی‌تر می‌کند. نوربرگ توضیح می‌دهد: «اجتناب از چیزی که خطری ندارد، باعث می‌شود ترس بی‌دلیل تقویت شود. هرچه بیشتر از آینه فرار کنیم، ترس بیشتری نسبت به آن پیدا خواهیم کرد.»
راه درمان
احساس ترس خفیف بعد از دیدن فیلم‌های ترسناک مثل کندی‌من طبیعی است اما اگر این ترس ریشه بدواند، دچار چرخه معیوب ترس و اجتناب خواهیم شد.
نوربرگ تاکید می‌کند: «چنین فیلم‌هایی واقعیت ندارند و ترسی که ایجاد می‌کنند کمکی به ما نمی‌کند. وقتی از آینهها دوری می‌کنیم، مغزمان این‌طور برداشت می‌کند که زنده ماندن نتیجه اجتناب از آینه بوده، در حالی که در واقع هیچ خطری وجود نداشته است.»
او می‌افزاید: «بعد از چند بار تلاش و دیدن اینکه هیچ اتفاقی نمی‌افتد، ترستان از بین می‌رود. البته تا زمانی که دوباره فیلم ترسناکی تماشا نکنید.»
