ویدئو/ اولین قطار شهری مدرن خاورمیانه در ایران

به گزارش وقت صبح به نقل از خبرآنلاین، قطار شهر ۷۳ سال پس از آبادان در پایتخت یعنی تهران بزرگ (دوم اسفندماه سال ۱۳۷۸) افتتاح شد.

جالب است بدانید که افتتاح راه‌آهن سراسری کشور نیز در سال ۱۳۱۷ یعنی ۱۱ سال پس از آبادان در ایستگاه سپیددشت انجام شد.

مسیرهای قطار

از مسیرهای اصلی و فرعی حرکت قطار شهری آبادان در آن روزها می‌توان به، از فرودگاه تا مخزن آب بوارده. خطوط سینما نفت (تاج) به سمت کلوپ ارامنه، بازار اروسیه از مقابل دبیرستان رازی و سیکلین و سازمان آتش‌نشانی تا دروازه پالایشگاه، خط اروند.

(نخستین و ویژه‌ترین خط قطار شهری که از مقابل دروازه منگیت پالایشگاه آغاز و تا فرودگاه آبادان می‌رسید. و در جنگ جهانی دوم قطعات هواپیماها را به آشیانه‌های مخصوص برای مونتاژ. و ارسال به روسیه حمل می‌کرد)، اشاره کرد.

ویژگی‌های این قطار

ایرج ولی زاده در کتاب «انگلو و بنگلو در آبادان» که خاطرات هفتادساله‌اش را از این شهر گردآوری کرده است درباره‌ی خط آهن آبادان چنین نوشته است:

راه آهن در آبادان در آبادان جمعا یکصد و یازده کیلومتر راه آهن به عرض۹۱.۴ سانتیمتر کشیده شده بود.

این راه آهن از فرودگاه که در قسمت شمال آبادان واقع شده شروع و به مخزن آب بوارده که در قسمت جنوب شرقی آبادان قرار گرفته بود، ختم می‌شد.

از وظایف اصلی راه آهن در آبادان، حمل کالا از اسکه‌ها به انبارهای مختلف. حمل اجناس از انبارها و مخازن تا محل کار برای مصرف کنندگان. نقل و انتقالات و مسائل سنگین و مواد شیمیایی و اشیای اسقاطی از یک نقطه پالایشگاه به نقاط دیگر بود.

تعداد لوکوموتیوها

تعداد لوکوموتیوهایی که مشغول کار بودند، عبارت بودند از:

شانزده لوکوموتیو سنگین از نوع دیزل، هر یک به قوه‌ی بیست و دو تا چهل اسب بخار. هفت لوکوموتیو از نوع دیزل هر یک به قوه‌ی بیست و دو تا چهل اسب بخار. پانرده لوکوموتیو از نوع ترموس هر یک به قوهی بیست و دو تا چهل اسب بخار و دو دستگاه لوکوموتیو از نوع نفت سوز.

شرکت نفت جمعا متجاوز از هزار واگن در انواع مختلف از قبیل واگن مخصوص سرویس‌های عمومی حمل مسافر. و حمل نفت و یخ و غیره در اختیار داشت که ظرفیت هر یک از آن‌ها به تفاوت بین هشت تا بیست تن بود.

تمام عملیات راه آهن به وسیله دفتر مرکزی حمل و نقل نظارت می‌شد. این دفتر شب و روز فعال بود و کارکنان آن نوبت کار بودند. به نحوی که حتی روزهای جمعه و تعطیلات رسمی هم خدمات خود را ارائه می‌دادند. راه آهن آبادان به دوازده ناحیه تقسیم م یشد و وسعت هر ناحیه، بستگی به میزان رفت و برگشت لکوموتیوها و تعداد مسافران و مقدار بار در آن ناحیه داشت.

در هر ناحیه، یک نفر سرپرست مسئول، انجام وظیفه می‌کرد که موظف بود به سرعت، واگون‌های خالی را عودت دهد.

مواقع معین، سرپرست هر ناحیه گزارش اقدامات خود را به اداری مرکزی ارسال می‌کرد. در این گزارش، بخصوص وضعیت و تعداد واگون‌های آن ناحیه و دفعاتی که رفت و آمد نموده‌اند و بالاخره موانعی که سبب کندی و یا عواملی که موجب سرعت کار آن‌ها شده ذکر می‌کرد.

نظم کار

در ساعت ده هر شب، متصدی نوبت کار دفتر مرکزی حمل و نقل گزارشی از وضع کلیه‌ی واگون‌ها که شامل مقدار بارگیری محل توقف و ساعت سررسید و گونهای خالی را تهیه می‌کرد.

چنانچه هر بخشی، تعدادی واگن خالی نگه می‌داشت و مدت آن بیش از پنج روز میشد می‌بایست علت تاخیر را فورا گزارش نماید.

حد متوسط در سال مقدار ۳۷۰ هزار تن کالا توسط واگن‌های شرکت نفت به اسکل‌ها حمل یا از اسکله‌ها تحویل گرفته می‌شد.

به طور کلی میزان کالاهایی که در سال توسط راه اهن آبادان حمل و نقل می‌شد از یک میلیون و دویست و پنجاه تن تجاوز می‌کرد.

تمام زمانی که واگن از اسکله یا انبار، بار را تحویل می‌گرفت و به مقصد می‌رساند و مجددا به مرکز اصلی خود مراجعت می‌نمود از سه روز تجاوز نمی‌کرد. و این زمان در مقایسه با مدتی که بزرگترین شرکتهای راه آهن انگلستان برای رفت و آمد و گونهای خود معین می‌کردند، بسیار مناسب بود.

سرعت بالا

مثلا شرکت کرنی منچستر برای هر دفعه رفت و برگشت واگن‌های خود پانزده روز تعیین می‌کرد. لوکوموتیوهای شرکت نفت به ترتی، روزانه، هفتگی، ماهانه و بالاخره هر شش ماه یک مرتبه بازرسی و تعمیر می‌شدند.

واگن‌ها هر شش ماه یکبار تعمیر کنی و هر ماهه روغن کاری می‌شدند. در تمام ۱۱۱ کیلومتر طول راه آهن آبادان! دوراهی نصب شده بود و هر ماه به طور متوسط سه کیلومتر خط برداری می‌شد و تعمیرات لازم به عمل می‌آمد. هر ماهه تقریبا هشت کیلومتر راه اهن و ۲۰۰ دو راهی تعمیر می‌شد.

راه آهن در آبادان یک میلیون و دویست و پنجاه هزار تن در هر ساعت حمل می‌کرد. برای حمل و نقل اشیاء سنگین وزن به داخل پالایشگاه و همچنین برای نقل و انتقال بشکه‌ها و سایر لوازم در محوطه پالایشگاه آبادان یک رشته راه آهن کشیده شده بود. که لکوموتیوهای آن از النوع دیزل‌های سبک و سنگین بود.

برای جلوگیری از خطر حریق در محوطه‌ی پالایشگاه از یک نوع دیگر لکوموتیو هم استفاده می‌شد که فاقد آتشخانه بوده به قوای بحار فشرده شده حرکت می‌کرد.

ویدئو: کارون تایمز

علیرضا جیرانی