این منطقه تهران در دوران قاجار محله کنیزها و غلام سیاهان بود!
از دوره قاجار تا اوایل دوره پهلوی اول، سنگلج محله ای اعیان نشین در مرکز پایتخت بود و نقل است که طبقه اعیان و ثروتمند به واسطه آب و هوای مطلوب سنگلج، این محله را برای گذران زندگی انتخاب می کردند.
به گزارش وقت صبح، احصائیه عبدالجبار نجم الملک نخستین آماری به شمار می رود که درباره جمعیت تهران و محله های پیرامون آن منتشر شده است. طبق احصائیه نجم الملک، تهران تا سال ۱۲۴۵ شمسی ۱۵۷۱۳۶ نفر جمعیت داشته که ۲۹۶۶۳ نفر(معادل ۲۰ درصد کل جمعیت پایتخت) در سنگلج زندگی می کردند.
هجوم تهران نشین‌ها به سنگلج برای ساختن خانه های ویلایی بی دلیل نبوده و این محله برای قشر مرفه، حکم ییلاق را داشته است. حمیدرضا نارنجی نژاد، عضو هیات موسس انجمن سنگلج درباره روزگار سپری شده یکی از قدیمی ترین محله های پایتخت می گوید: «سنگلج در دوره قاجار یکی از بزرگترین محله های تهران به حساب می آمد و به اتفاق عودلاجان و سیروس از خوش آب و هوا ترین نقاط تهران هم بوده است. از روایت های معتبر و موثق پیداست که این وضع تا دوره پهلوی اول هم ادامه داشته و نقل است که کارشناسان آلمانی در پایان پایش محله به محله آب و هوای تهران اعلام می کنند سنگلج در مقایسه با سایر محله ها، بیشترین اکسیژن را دارد و خوش آب و هوا تر است. محله قدیمی و خوش آب و هوای سنگلج در دوره پهلوی دوم که قرار شد پایتخت گسترش پیدا کند از گزند ساخت و سازهای بی رویه و شلوغی های سرسام آور در امان نماند و طبقه اعیان ناگزیر به محله های بالادست و خلوت تر کوچ کردند.»
سنگلج به سبب هویت و بافت تاریخی اش همواره مورد توجه محققان و پژوهشگران هم بوده و روایت های مختلفی درباره گذشته این محله نقل شده است. ناصر تکمیل همایون در کتاب «سنگلج» آمار جالبی درباره جمعیت «غلام سیاه»، «کنیز»، «نوکر» و خدمتکاران این محله از دوره قاجار تا دوره پهلوی اول منتشر کرده است. نارنجی نژاد، زندگی قشر فرودست در سنگلج را نشانه حضور ثروتمندان در این محله می داند و می گوید: «بیشتر پژوهشگران حوزه تهرانشناسی بر این باورند که سنگلج تا پایان دوره پهلوی اول در قرق درباری ها و بازاری ها بوده است. در برخی منابع مکتوب آمده که عمه و پزشک مخصوص ناصرالدین شاه و بسیاری از درباریان در باغ های سرسبز عودلاجان و سنگلج زندگی می کردند. این افراد خدمتکارانی داشتند که برای سکونت به چال میدان می رفتند اما برخی از غلام سیاه ها که به اصطلاح «نوکر دربست» بودند در باغ های سنگلج مثل باغ مستوفی و باغ معروف معیرالممالک می ماندند و همانجا زندگی می کردند. رسم بر این بود که افراد ثروتمند، اتاق های دور تا دور باغ را به فرزندان شان اختصاص می دادند و غلام ها و نوکرها در انتهای باغ زندگی می کردند.»
منبع: همشهری
