رمزگشایی از پشت پرده رشد نگران کننده “دلار”
اخبار ضد و نقیض برجامی هیجان معامله‌گران برای خرید ارز را بیشتر و دلار را بعد از گذشت حدود ۱۴ ماه به بالای ۳۰ هزار تومان رساند.
به گزارش وقت صبح به نقل از برترین‌ها؛ از زمانی خبرهاي اميدوار‌كننده‌اي از رسيدن به توافق اوليه منتشر نشد، قيمت دلار 10 درصد رشد داشته و به 30 هزار و 300 تومان رسيد. اگرچه بارها گفته شده قرار نيست معيشت مردم به مذاكرات گره بخورد. اما آنچه در بازار ارز رخ مي‌دهد در نهايت تاثير مستقيمي بر معيشت افراد خواهد گذاشت و اثراتش مانند افزايش تورم در گروه كالاها و به خصوص خوراكي نمايان مي‌شود.
اما نكته نگران‌كننده‌تر «نامشخص بودن» ميزان افزايش نرخ دلار است. آيا نرخ دلار، به اصطلاح فعالان بازار، دست به تغيير «كانال» زده است؟
در فاصله يک ماه از اعلام زمان ازسر‌گيري مذاكرات تا روز جمعه، نرخ دلار افزايشي حدود سه هزار توماني داشت. تا پيش از پايان يافتن سال جاري، نرخ ارز چه عددي را لمس مي‌كند و آيا فاصله ميان جهش‌هاي نرخ ارز كمتر مي‌شود؟ اينها سوالاتي است كه بايد به آن پاسخ داده شود.
واكنش‌هاي اينچنيني بازار ارز نسبت به مذاكرات وين، اولين‌بار نيست كه در كشور رخ مي‌دهد. اگرچه بالا بودن تورم در بازارها و به خصوص بازار خوراكي و بدتر شدن وضعيت متغيرهاي پولي مانند نقدينگي و پايه پولي نيز به آن دامن مي‌زند.
بازار در تلاطم
همشهری در این رابطه نوشت: قیمت هر دلار آمریکا در مبادلات روز گذشته برای نخستین بار در یک سال گذشته از مرز 30هزار تومان عبور کرد. به‌نظر می‌رسد افزایش ریسک‌های سیستماتیک، ناشی از عدم‌قطعیت در مذاکرات هسته‌ای، عامل رشد قیمت دلار در مبادلات دیروز بوده است. سرعت رشد قیمت دلار در مبادلات روز شنبه افزایش یافت. درست یک روز بعد از پایان دور هفتم مذاکرات هسته‌ای در وین، نرخ دلار از مرز 30هزار تومان گذشت و به 30هزارو 350تومان رسید. این برای نخستین بار در یک سال گذشته است که قیمت دلار از مرز حساس 30هزار تومان عبور می‌کند.
قیمت دلار فقط یک‌بار در تاریخ اقتصاد ایران چنین ارقامی را تجربه کرده است و آن مهر‌ماه سال گذشته و اندکی قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بود که قیمت دلار، با این تصور که دونالد‌ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا پیروز می‌شود، به 32هزار تومان رسید. اما بعد از آن و با مشخص شدن نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نرخ دلار نزول کرد.
قیمت دلار در اردیبهشت‌ماه امسال حتی به محدوده 20هزارو700تومان هم رسید. اما از اردیبهشت‌ماه به این‌سو قیمت دلار به‌آرامی رشد کرده است. از 20روز پیش سرعت رشد قیمت دلار افزایش یافته، این سرعت رشد قیمت، دیروز به اوج خود رسید و به افزایش 950تومانی قیمت دلار منجر شد.
این رشد پرسرعت بعد از آن اتفاق افتاد که روز جمعه دور هفتم مذاکرات هسته‌ای در وین به پایان رسید، برخلاف روز نخست مذاکرات که اخبار مثبتی درباره انجام توافق مخابره می‌شد، در روز پایانی برخی خبرها از نوعی عدم‌قطعیت در مذاکرات هسته‌ای حکایت داشت. قرار است دور بعدی مذاکرات از اواخر هفته ازسرگرفته شود اما شدت مخابره اخبار منفی از کانال رسانه‌های غربی به حدی است که بازار ارز تهران را تحت‌تأثیر قرار داده است. هنوز مشخص نیست که آیا روند صعودی قیمت ارز در روزهای آینده ادامه خواهد یافت یا خیر اما به زعم بسیاری از تحلیلگران محدوده 30هزار تومان نوعی مرز روانی و یک منطقه حساس برای قیمت دلار است که عبور از آن می‌تواند به‌معنای رشد بیشتر باشد.
منطقه حساس
شیب صعودی قیمت دلار از 15آبان، یعنی از زمانی آغاز شد که قیمت هر دلار آمریکا ابتدا به 27هزارو870تومان رسید و بعد از آن به فاصله یک روز در 16آبان از مرز 28هزار تومان عبور کرد. از نظر تکنیکی محدوده 28هزارو800تومان نوعی خط مقاومت برای منحنی نرخ دلار تلقی می‌شد که قیمت دلار توانست در ابتدای آذر‌ماه از این محدوده نیز عبور کند و وارد کانال 29هزار تومان شود. در چنین شرایطی، با توجه به آنکه قیمت دلار فقط ظرف یک روز توانست از کانال 29وارد کانال 30هزار تومان شود، برآورد می‌شود قیمت دلار بتواند از سقف تاریخی خود که در مهر‌ماه سال قبل ثبت شده است نیز عبور کند، مگر آنکه بانک مرکزی از طریق افزایش عرضه یا بازارگردانی ارز، جلوی رشد بیشتر قیمت دلار را بگیرد.
عبور از 13میلیون تومان
همزمان با افزایش قیمت دلار دیروز قیمت طلا و سکه هم افزایش یافت به‌طوری که قیمت هر‌سکه بهار آزادی برای نخستین بار در یک سال اخیر با 430هزار تومان افزایش از مرز 13میلیون تومان عبور کرد و به 13میلیون و 100هزار تومان رسید. قیمت هر سکه طرح قدیم هم با 400هزار تومان افزایش به 12میلیون‌و800هزار تومان رسید. قیمت هر مثقال طلا نیز دیروز 3درصد رشد کرد و با 165هزار تومان افزایش به 5میلیون‌و637هزار تومان رسید. هر گرم طلای 18عیار هم از مرز یک‌میلیون‌و300هزار تومان عبور کرد.
کاهش معاملات در بورس
برخلاف بازارهای طلا و ارز که دیروز به سرعت با رشد قیمت مواجه شدند در مبادلات روز گذشته بازار سهام، نه‌فقط شاخص بورس نزول کرد بلکه ارزش معاملات خرد هم به پایین‌ترین سطح در یک سال گذشته رسید. در مبادلات روز گذشته 5هزار میلیارد تومان اوراق بهادار در بازار سرمایه دادوستد شد که از این مقدار فقط 2هزارو600میلیارد تومان به معاملات خرد سهام اختصاص یافت.
اين شرايط كه اصطلاحا «قفل شدن معاملات» خوانده مي‌شود هنگامي بروز مي‌كند كه چشم‌انداز روشني از نرخ‌ها در دسترس نيست. بنابراين فعالان بازار دست نگه مي‌دارند تا اندكي از التهاب به وجود آمده كاسته شود. نرخ 30300 توماني براي دلار در حالي ديروز رقم خورد كه در نخستين جلسه ستاد هماهنگي اقتصادي دولت در شهريور سال جاري «تيم اقتصادي دولت مكلف شده بود درباره كنترل بازار ارز و نرخ تورم، اقدامات فوري و سازمان‌يافته انجام دهد؛ به نحوي كه مردم اثرات آن را در زندگي خود احساس كنند و اطمينان يابند كه دولت در اين زمينه اهتمام لازم را به كار گرفته است.»تكليف دولت به كنترل بازار ارز در حالي است كه كارشناسان اقتصادي بر اين باورند كه به دليل تجربه دو بار تحريم در دهه 90 كه در آن نرخ ارز جهش‌هاي چند صد درصدي داشته، اين شرايط وقتي نگران‌كننده‌تر خواهد شد كه روند شاخص‌هاي اقتصادي مانند تورم، نقدينگي و پايه پولي نيز در نظر گرفته شود.
آثار اقتصادی ماندگاری تحریم‌ها
«جهان‌صنعت» هم آثار اقتصادی ماندگاری تحریم‌ها را بررسی کرد و در گزارش خود آورده است:
کارشناسان هشدار می‌دهند که تداوم وضع موجود به معنای تشدید سیاست‌های دستوری از سوی دولت خواهد بود و همین مساله نیز می‌تواند ورشکستگی و نابودی تدریجی بسیاری از صنایع و بنگاه‌های اقتصادی را سرعت ببخشد. بنابراین تحریم و عدم تعامل با غرب هم به معنای نابودی تولیدکنندگان و هم به معنای افزایش فشار معیشتی خانوارها خواهد بود.
نکته نگران‌کننده آنکه با در نظر گرفتن نرخ تسعیر ۲۳ هزار تومانی در بودجه سال آینده بدون شک دلار در کانال قیمتی بالای ۳۰ هزار تومان در نوسان خواهد بود که همین مساله نیز به معنای تزریق گرانی‌های بیشتر بر چرخه تولید و مصرف خواهد بود
همه راه‌ها به وین ختم می‌شود؟
پیمان مولوی، اقتصاددان می‌گوید:
* باید این پرسش را مطرح کرد که آیا پایان تحریم و به نتیجه رسیدن مذاکرات تنها راه برون‌رفت از چالش‌های کنونی است؟ پاسخ به این پرسش نیازمند آن است که نگاه عمیق‌تری به مجموعه چالش‌ها و مشکلات اقتصادی ایران داشته باشیم. بدیهی است لغو تحریم‌ها می‌تواند بخشی از چالش‌های کنونی را مرتفع سازد با این وجود باید به این نکته مهم توجه کنیم که با در نظر گرفتن رقم ۲/۱ میلیون بشکه‌ای فروش نفت با قیمت ۶۰ دلاری نفت و نرخ تسعیر ارز ۲۳ هزار تومانی در بودجه سال آینده، ۶۰۵ هزار میلیارد تومان به پایه پولی کشور اضافه خواهد شد. بنابراین حتی در دوره‌ای که برجام نیز به نتیجه برسد هم کسری بودجه باقی می‌ماند و هم پایه پولی امکان رشد خواهد داشت که معنایی جز تورم ندارد.
* این شرایط تنها در صورتی تغییر می‌کند که دولت بودجه ریالی و دلاری را از هم تفکیک کند، به طوری که بودجه دلاری را به حوزه‌های زیرساختی و عمرانی اختصاص دهد و بودجه ریالی را منفک کرده و به آن نظم ببخشد. با این حال به نظر نمی‌رسد که دولت در برهه فعلی توانمندی لازم و یا انگیزه لازم برای جدا کردن بودجه ریالی و ارزی را داشته باشد.
هرچند نمی‌توان منکر تاثیرگذاری لغو تحریم‌ها بر اقتصاد ایران شد، اما حتی با فرض اینکه مذاکرات به نتیجه برسد و دارایی‌های ارزی بلوکه شده ایران آزاد و وارد چرخه اقتصادی شود، افزایش پایه پولی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. با این حال به دلیل تاثیری که مذاکرات می‌تواند بر رشد اقتصادی داشته باشد تاثیر افزایش پایه پولی بر اقتصاد محسوس‌تر خواهد بود.
* بنابراین همه راه‌ها هم به وین ختم می‌شود و هم به وین ختم نمی‌شود، به این معنی که هم لازم است فشار تحریم‌ها را از سر اقتصاد ایران برداریم و هم لازم است که اقتصاد را بر اساس علم روز اداره کنیم و جز این راهی برای عبور از بن‌بست‌های اقتصادی وجود نخواهد داشت.
* به طور کلی باید گفت که چه برجام به نتیجه برسد چه به نتیجه نرسد، تا زمانی که سیاست‌های کنترل نقدینگی و عرضه متناسب‌سازی نشود باید منتظر تضعیف بیشتر ارزش ریال باشیم. بر این اساس با فرض تورم ۴۰ درصدی و نرخ دلار ۳۰ هزار تومانی، احتمال تضعیف ریال به اندازه ۱۰ هزار تومان دیگر در سال آینده وجود خواهد داشت.