همه‌ی کسانی که به بیمارستان گاندی در مورد آتش‌سوزی هشدار داده بودند

خبر آتش‌سوزی بیمارستان گاندی تازیانه‌ای بود که بر جان جامعه پزشکی و درمان نشست. خوشبختانه این حادثه تلفاتی نداشت، اما تلنگری هولناک به کمبودهایی بود که می‌توانستند به تراژدی ختم شوند. حالا در میان دود و خاکستر، زمان آن رسیده که به دنبال مقصران این حادثه بگردیم؛ نه برای انتقام، بلکه برای جلوگیری از تکرار چنین کابوسی!

اما چه کسانی به این مرکز درمانی درباره وضعیت غیراستاندارد آن هشدار داده بودند و نتیجه این هشدارها چه بود؟ هر چند آتش‌سوزی بیمارستان گاندی حاصل زنجیره‌ای از بی‌توجهی‌ها و کمبودها بوده که هر کدام بخشی از بار مسئولیت را بر دوش می‌کشند، اما بیایید ببینیم در این حادثه هشدار کدام نهادها نادیده گرفته شده و موجب خسارات هنگفت شد.

بیمارستان گاندی: از افتتاح تا حادثه

بیمارستان گاندی با قدمتی بیش از یک دهه، خاطرات زیادی از بیماران و کادر درمان را در دل خود جای داده است. اما متاسفانه این بیمارستان در طول سال‌های اخیر بارها از سوی سازمان آتش‌نشانی به دلیل نقض مسائل ایمنی، اخطار دریافت کرده بود. آخرین اخطار بر اساس گزارش خبرگزاری فارس هم به آبان ماه سال گذشته بازمی‌گردد. اما چه شد که این هشدارها جدی گرفته نشد و شاهد چنین حادثه‌ای ناگوار شدیم؟

سازمان آتش‌نشانی تاکنون 5 بار به بیمارستان گاندی اخطار ایمنی داده بود. سید جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش‌نشانی، از اخطارهای مکرر به این بیمارستان در خصوص ایمنی خبر داده است. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا با وجود این اخطارها، اقدامات لازم برای رفع نواقص ایمنی انجام نشده بود؟ آیا نظارت کافی بر مراکز درمانی از سوی نهادهای مسئول صورت می‌گیرد؟

چه کسانی حادثه در قلب بیمارستان گاندی را پیش‌بینی کرده بودند؟

در میان غم و اندوه حادثه آتش‌سوزی بیمارستان گاندی، داستان‌های شجاعت و فداکاری نیز وجود داشت که نباید آن‌ها را فراموش کرد. قهرمانان این داستان، کسانی هستند که پیش از وقوع آتش‌سوزی، نسبت به خطرات موجود هشدار داده بودند.

سال‌ها پیش از آتش‌سوزی، گزارش‌ها و هشدارهای مختلفی در مورد وضعیت ایمنی بیمارستان گاندی مطرح شده بود. کارشناسان، بازرسان آتش‌نشانی و حتی برخی از کارکنان بیمارستان بارها نسبت به سیستم‌های فرسوده برق‌کشی، نبود تهویه مناسب و کمبود تجهیزات اطفاء حریق ابراز نگرانی کرده بودند. متأسفانه به نظر می‌رسد این هشدارها به درستی مورد توجه قرار نگرفتند و اقدامات پیشگیرانه‌ی مؤثر انجام نشد.

بررسی هشدارهای سازمان آتش‌نشانی به بیمارستان گاندی

سازمان آتش‌نشانی حاضر در منطقه بیمارستان گاندی از سال‌ها پیش هشدارهای مکرری درباره ایمنی ضعیف این بیمارستان صادر کرده بود. گزارش‌های سالانه ایمنی که توسط بازرسان آتش‌نشانی تهیه شده بود، نواقص متعددی در سیستم‌های اعلام حریق، راه‌های خروج اضطراری، نمای کامپوزیتی غیر استاندارد و تجهیزات آتش‌نشانی این بیمارستان را برجسته کرده بود. با این حال مدیریت بیمارستان عمدتا نادیده گرفته بود تا چنین نواقص جدی را رفع کند. تنها بعد از آتش‌سوزی ویرانگر اخیر، مشخص شد که بیمارستان از هشدارهای سازمان آتش‌نشانی سرپیچی کرده و تلاشی برای اصلاح مشکلات ایمنی نکرده است.

بازرسان آتش‌نشانی در یک منطقه، به صورت دوره‌ای ساختمان‌های مهم و پررفت‌وآمد و مهم را بررسی می‌کنند و متوجه موارد غیر استاندارد زیادی در این بیمارستان شده بودند. در آخرین بازدید که در 23 آبان ماه 1402 انجام شده بود، به مسئولان بیمارستان اخطار کتبی داده شد که در صورت عدم رفع نواقص، با آنها برخورد قانونی خواهد شد.

بر اساس گزارش مهر نیوز، حداقل 5 بار اخطار عدم رعایت ایمنی به بیمارستان گاندی داده شده که آخرین اخطار از سوی جلسه کمیته ایمنی منطقه به بیمارستان داده شده بود و مدیران بیمارستان را ملزم به حضور در این جلسه می‌کرد. سخنگوی آتش‌نشانی در همان شب حادثه از هشدارهای سازمان آتش‌نشانی به این بیمارستان افشاگری کرد. طبق صحبت‌های این شخص، مدیران بیمارستان گاندی حتی از شرکت در جلسه اختصاصی کمیته ایمنی منطقه که یکی از پرونده‌های آن مربوط به بیمارستان گاندی بود سر باز زدند و در آن شرکت نکردند.

طبق گفته قدرت‌الله محمدی، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی، سیستم اطفاء حریق این بیمارستان دارای مشکلات جدی بوده و آتش‌نشانان که نمی‌توانستند در عملیات اطفاء این ساختمان ۱۶ طبقه لوله‌کشی کنند، امکان استفاده از این سامانه را نداشتند چون سامانه آبی نداشته است.

بررسی هشدارهای شهرداری به بیمارستان گاندی

علاوه بر هشدارهای آتش‌نشانی، شهرداری منطقه نیز بارها و بارها نامه‌هایی به مدیران بیمارستان گاندی ارسال کرده بود تا آنها را از نقض مقررات ایمنی ساختمانی مطلع کند. این نامه‌ها به ویژه مسائلی مانند عدم رعایت حداقل‌های ایمنی در ساختمان، ناتوانی در داشتن سیستم‌های اطفای حریق مناسب و نداشتن تجهیزات ایمنی مورد نیاز را به گوش مدیران این بیمارستان رسانده‌اند.

با این وجود، واکنش بیمارستان به این هشدارها ناچیز بود. گزارش‌ها نشان می‌دهند که مدیریت بیمارستان به جای اصلاح مشکلات ایمنی، سعی کرده بود با روابط عمومی و استفاده از نفوذ سیاسی، فشارهای شهرداری را کاهش دهد. متاسفانه این رویکرد در نهایت موجب شد تا بسیاری از مشکلات بنیادی از چشم مسئولان شهرداری دور بماند و بدون رفع کافی ادامه یابد.

رئیس کمیته ایمنی شورای شهر تهران اعلام کرده که در آبان ماه 1402 که سازمان آتش‌نشانی تهران در جلسه کمیته ایمنی منطقه، آخرین اخطار را به بیمارستان گاندی ابلاغ کرد، سازمان شهرداری نیز یک ابلاغیه مجزا برای این بیمارستان ارسال کرده بود. در مجموع شهرداری منطقه 3 اخطار به این مرکز ارسال کرده که در این اخطارها به نواقص ایمنی متعددی در بیمارستان اشاره شده بود؛ از جمله:

•  سیستم‌های فرسوده برق‌کشی
• نبود تهویه مناسب
• کمبود تجهیزات اطفاء حریق
• مسدود بودن مسیرهای خروجی

جرقه‌های آتش که کارکنان بیمارستان دیده بودند!

مدیران بیمارستان نه تنها هشدارهای رسمی را نادیده گرفتند، بلکه حتی به هشدارهای داخلی کارکنان خود نیز بی‌توجهی نشان دادند. پرستاران و سایر کارکنان این بیمارستان بارها در مورد ایمنی ضعیف، آموزش ناکافی و نبود برنامه‌های آمادگی اضطراری، کمبود تجهیزات ایمنی، نقص سیستم‌های اعلام و اطفای حریق و وجود مواد قابل اشتعال در بخش‌های مختلف را گوشزد کرده بودند. به عنوان مثال در چندین مورد، پرستاران گزارش داده بودند که سیستم‌های برق‌کشی در برخی از بخش‌ها جرقه‌زنی می‌کند.

اما به نظر می‌رسد که مدیریت، این هشدارهای حیاتی را کاملا نادیده گرفته است، حتی زمانی که از طرف کارکنان باتجربه و ارشد که با واقعیت‌های روزمره بیمارستان آشنا بودند، صادر می‌شد.

در نهایت در روز حادثه نیز سیستم اطفای حریق کار نمی‌کرد و کارکنان بیمارستان یکدیگر را از آتش‌سوزی در طبقات بالا مطلع کردند و توانستند در فرصت محدودی که داشتند، بیمارستان را تخلیه کنند.

چرا بیمارستان گاندی هشدارها را جدی نگرفت؟

دلایل متعددی می‌توان برای جدی نگرفتن این هشدارها ذکر کرد:

• کمبود بودجه: شاید یکی از مهم‌ترین دلایل، کمبود بودجه برای انجام اقدامات اصلاحی و نوسازی بیمارستان بوده باشد. مسئولان مربوطه احتمالا با محدودیت‌های مالی مواجه بودند و اولویت را به بخش‌های دیگر اختصاص می‌دادند.
• بی‌توجهی به مقررات ایمنی: متاسفانه گاهی اوقات مقررات ایمنی به درستی رعایت نمی‌شوند و با سهل‌انگاری برخورد می‌شود. شاید در مورد بیمارستان گاندی نیز همین اتفاق افتاده است.
• فرهنگ کم‌اهمیت شمردن ایمنی: متاسفانه در جامعه ما فرهنگ ایمنی جدی گرفته نمی‌شود و نسبت به خطرات احتمالی بی‌توجهی وجود دارد. این بی‌توجهی می‌تواند منجر به نادیده گرفتن هشدارها شود.

چهار حلقه در زنجیر آتش‌سوزی بیمارستان گاندی!

هنوز چند روزی از دود و آتش سهمگین بیمارستان گاندی نگذشته که گویی زخمی عمیق بر قلب شهرمان نقش بسته است. حادثه‌ای که بار دیگر زنگ خطر ناامنی در مراکز درمانی را به صدا درآورد و جان انسان‌های بی‌گناه را به مخاطره انداخت. اما تقصیر این حادثه بر گردن کیست؟ گمانه‌زنی‌ها از چند عامل احتمالی حکایت دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم.

حلقه اول: بی‌توجهی به هشدارهای ایمنی

سازمان آتش‌نشانی بارها و بارها به مسئولان بیمارستان گاندی اخطار داده بود. سیستم اطفاء حریق ناکارآمد، سیم‌کشی غیر استاندارد، مواد اشتعال‌زا در نمای ساختمان، همگی مواردی بودند که نادیده گرفته شدند. آیا این بی‌توجهی، قابل توجیه است؟ قطعا خیر. سلامت بیماران و پرسنل، خط قرمز غیرقابل عبوری است که نباید به هیچ بهانه‌ای از آن عدول کرد.

سوال این است که چرا به این هشدارها توجه نشد؟ آیا کمبود بودجه مانع رفع نواقص ایمنی بود؟ آیا سهل‌انگاری بر مسئولیت‌‌پذیری چربید؟ پاسخ به این سوالات باید روشن و شفاف داده شود تا جلوی تکرار چنین بی‌مسئولیتی‌هایی گرفته شود.

حلقه دوم: خلاءهای قانونی و ضعف نظارت

آتش‌نشانی وظیفه‌ی پیشگیری و مقابله با حوادث را دارد، اما آیا ابزار لازم برای آن را در اختیار دارد؟ واقعیت این است که خلاءهای قانونی و ضعف نظارت، دست آتش‌نشانی را برای برخورد قاطع با تخلفات می‌بندد. در این شرایط حتی 100 برگه اخطار هم نمی‌تواند ضامن ایمن بودن یک ساختمان باشد.

لازم است قوانین بازدارنده‌ای وضع شود که عدم رعایت استانداردهای ایمنی را با جریمه‌های سنگین و حتی پلمب همراه کند. همزمان، سیستم نظارتی تقویت و بر اجرای دقیق مقررات، نظارت جدی اعمال شود. تنها در این صورت است که می‌توان جلوی بی‌توجهی به ایمنی را گرفت.

حلقه‌ی سوم: فرهنگ ایمن‌سازی ضعیف

متاسفانه فرهنگ ایمن‌سازی در جامعه‌ی ما جایگاه کمرنگی دارد. این مسئله نه تنها در بیمارستان‌ها، بلکه در بسیاری از اماکن عمومی، ساختمان‌های مسکونی و تجاری نمود پیدا می‌کند. تا جایی که بر اساس گزارش خبرآنلاین در تهران حداقل ۷۵ ساختمان ناایمن وجود دارد که تعدادی بیمارستان و اماکن دولتی نیز در این لیست هستند. حتی ۵۰ درصد از ساختمان‌های دولتی که در تهران وجود دارند تاییدیه سازمان آتش‌نشانی را ندارند. تا زمانی که ایمن بودن به اولویت آخر ما تبدیل شود، شاهد چنین حوادث تلخی خواهیم بود.

ترویج فرهنگ ایمن‌سازی از طریق آموزش‌های همگانی، رسانه‌ها، مدارس و حتی برنامه‌های سرگرمی ضروری است. علاوه بر ایمن‌سازی لازم است مدیران ساختمان‌ها نسبت به تهیه انواع بیمه‌ها اقدام کرده و اطلاعات خود را در این زمینه بالا ببرند تا از عواقب این حوادث جلوگیری کنند. با توجه به مقالاتی که در راهنمای بیمه منتشر شده، بسیاری از خسارات ناشی از آتش‌سوزی، زلزله و حوادث دیگر را می‌توان با خرید بیمه‌نامه مناسب جبران کرد. 

باید یاد بگیریم که پیشگیری بهتر از درمان است و بی‌توجهی به مسائل ایمنی، عواقب جبران‌ناپذیری دارد.

حلقه چهارم: مسئولیت اجتماعی همگانی

فراموش نکنیم که مسئولیت حفظ ایمنی، تنها بر عهده‌ نهادهای خاص نیست. همه ما در قبال امنیت خود و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، مسئول هستیم. اگر در بیمارستان، مدرسه یا هر مکان عمومی دیگری، نقصی ایمنی مشاهده کردیم، نباید سکوت کنیم. باید صدایمان را به گوش مسئولان برسانیم و مطالبه‌ جدی برای رفع آن مشکلات داشته باشیم.

آتش‌سوزی بیمارستان گاندی تلنگری برای همه‌ی ما بود. باید از این حادثه درس بگیریم و با همه توان، در جهت رفع کمبودها و تقویت فرهنگ ایمن‌سازی گام برداریم. تنها در این صورت است که می‌توانیم با اطمینان، سلامت و امنیت خود و عزیزانمان را تضمین کنیم. بیایید دست به دست هم دهیم و حلقه‌های زنجیر بی‌توجهی را بگسلیم، پیش از آنکه شعله‌ سهل‌انگاری، جان عزیزانمان را به خطر اندازد.

شعله‌های خاموش شده، اما سوالات باقی‌مانده

آتش‌سوزی بیمارستان گاندی واقعه تلخی بود که خوشبختانه تلفات جانی نداشت، اما زخمی عمیق بر پیکره اعتماد عمومی وارد کرد. شعله‌های آتش اگرچه فروکش کرده‌اند، اما سوالات همچنان در ذهن شهروندان باقی مانده‌اند: 

• چه کسانی مقصر این حادثه بودند؟ 
• چرا با وجود هشدارهای مکرر، شاهد چنین بی‌توجهی به ایمنی بودیم؟ 
• و مهم‌تر از همه، چه درس‌هایی باید از این حادثه بگیریم تا دیگر شاهد تکرار چنین سهل‌انگاری‌هایی نباشیم؟

بیمارستان‌ها، محیط‌های حساسی هستند که جان انسان‌ها در آن‌ها به مویی بند است و کوچک‌ترین بی‌دقتی در رعایت مسائل ایمنی، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. حادثه گاندی نشان داد که ایمن‌سازی بیمارستان‌ها نباید تنها روی کاغذ و در قالب بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها باقی بماند، بلکه باید به طور جدی و مستمر مورد پیگیری قرار گیرد.

موضوع آمادگی برای بحران نیز در این حادثه بیش از پیش اهمیت خود را نشان داد. عکس‌العمل سریع نیروهای امدادی و تخلیه صحیح بیماران، از نکات مثبت ماجرا بود. اما آیا واقعا برای مواجهه با چنین رویدادهایی به اندازه کافی مجهز هستیم؟ آیا بیمارستان‌ها از تجهیزات و سیستم‌های اطفاء حریق به روز برخوردارند؟ آیا پرسنل به طور منظم در زمینه مقابله با آتش‌سوزی و دیگر بحران‌ها آموزش می‌بینند؟ این‌ها سوالاتی است که نیازمند پاسخ‌های دقیق و عملی است.

درس‌های آموخته: پیشگیری برای فردایی ایمن

هر بحرانی، فرصتی برای بازنگری و بهبود است. حادثه گاندی نیز تلنگری جدی بود که نباید آن را نادیده گرفت. آتش‌سوزی بیمارستان گاندی، بار دیگر ضرورت توجه به ایمنی در مراکز درمانی را به وضوح نشان داد. بی‌توجهی به این موضوع، می‌تواند جان انسان‌های بی‌گناه را به خطر اندازد. مسئولان باید با جدیت و قاطعیت، به دنبال مقصران این حادثه باشند و با آنها برخورد قانونی کنند. همچنین، باید تمهیدات لازم برای ارتقای سطح ایمنی در بیمارستان‌ها و سایر مراکز عمومی اندیشیده شود تا شاهد تکرار چنین فاجعه‌هایی نباشیم.

حادثه‌ی تلخ آتش‌سوزی بیمارستان گاندی، تصویری نگران‌کننده از وضعیت ایمنی مراکز درمانی کشور را پیش روی همگان گذاشت. شعله‌های این آتش، نه‌تنها بیماران و کادر درمان را در وحشت فرو برد، بلکه زنگ خطری برای مسئولان به صدا درآورد. اما مقصران این حادثه چه کسانی هستند و چه عواملی در بروز آن نقش داشته‌اند؟!

گرچه هنوز جواب قطعی نیست اما با جدی گرفتن مقوله ایمنی، آموزش و آمادگی، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که چنین حوادث ناگواری دیگر تکرار نخواهند شد. بیایید فردایی را رقم بزنیم که در آن سلامت و امنیت افراد، در صدر همه اولویت‌ها قرار داشته باشد.

منبع:راهنمای بیمه