شرایط و احکام شرعی و قانونی صیغه موقت

قانون مدنی و قانون حمایت خانواده دو نوع از ازدواج را به رسمیت شناخته یکی عقد ازدواج دائم و دیگری صیغه موقت یا عقد ازدواج موقت است. در فقه شیعه نیز این تقسیم بندی وجود دارد. صیغه موقت یک نوع عقد ازدواج است که برای مدت معلوم و با مهریه مشخص منعقد شده، که در نتیجه محرمیت برای زن و مرد ایجاد می شود و رابطه زوجیت بین آن ها برقرار می شود. برای این که زن و مرد به صیغه هم در بیایند کافی است فقط خطبه صیغه را بخوانند و نیازی به ثبت ندارد.

صیغه موقت

در فقه شیعه ، یکی از انواع عقد نکاح ، عقد نکاح موقت می باشد که به آن صیغه یا ازدواج موقت نیز گفته می شود . عقد موقت ، در واقع عقدی است که بر خلاف عقد دائم ، برای مدت زمان و مهریه مشخص و معینی جاری می شود و زن و مرد را به زوجیت یکدیگر در می آورد. مهم است که هنگام جاری شدن صیغه عقد موقت مهریه عقد موقت زن و مدت دقیق عقد مشخص و معلوم باشد؛ در غیر این صورت عقد موقت یا صیغه باطل است.

برای اینکه صیغه منعقد شود تنها لازم است که زن و مرد جمله صیغه را بخوانند و پس از آن به ازدواج یکدیگر در می آیند و محرمیت حاصل می شود. جمله صیغه می تواند توسط مرد، زن و یا به نمایندگی از آن دو توسط وکیل قرائت شود که با توجه به اینکه چه کسی آن را می خواند عبارت های آن متفاوت است. طبق نظر برخی از مراجع تقلید ترجمه فارسی آن را هم می توان خواند. جمله صیغه موقت عبارتست از«"زوجتک نفسی فی المده المعلومه، علی المهرالمعلوم" با ترجمه: "من خودم را به همسری تو در آوردم با مدت معین و با مهر معین." و سپس مرد باید پاسخ بدهد: "قبلت" یعنی "قبول کردم».

شرایط و احکام صیغه موقت

ازدواج موقت از منظر شرع و قانون صحیح شناخته شده و واجد احکامی است. احکام صیغه موقت به شرح ذیل هستند:

۱) موانع نکاح مقرر در قانون مدنی برای طرفین وجود نداشته باشد از جمله این موانع میتوان به عده و داشتن همسر برای زن اشاره نمود.

۲) قانون مدنی به صراحت اشاره به ادای لفظ برای صحت نکاح نموده بنابریان حتما برای صحت صیغه موقت باید الفاظ عقد بیان شود ولی اینکه به فارسی باشد یا عربی بهتر است طبق عرف عمل شود.

۳) لازم به ذکر است لازم نیست نکاح موقت ثبت شود مگر تحت شرایطی که در ماده ۲۱ قانون خانوده بیان شده از جمله شرط صریح یا ضمنی در عقد یا در مواقعی که زوجین بچه دار شوند.

۴) از دیگر احکام صیغه موقت می توان به عدم لزوم حضور شهود در هنگام وقوع عقد است.

۵) طرفین می توانند خود صیغه عقد را بخوانند یا شخصی ثالثی به عنوان عاقد این کار را انجام دهد در هر حال بلوغ از شرایط عاقد است.

۶) عقد موقت طلاق ندارد و در صورتی که مدت تمام شود خود به خود منقضی می شود از طرفی زوج می تواند بذل مدت کند یعنی مابقی مدت عقد را به زن ببخشد و عقد پایان می یابد.

۷) اگر زن سابقا ازدواج کرده باشد عقد موقت اذن کسی لازمنیست لکن عقد موقت دختر باکره و یا زنی که به واسطه غیر ازدواج بکارت خود را ازدست داده نیاز مند اذن پدر است.

۸) یک زن نمیتواند در یک زمان به نکاح موقت دو مرد دربیاید. لکن برای مرد در این خصوص محدودیتی نیست.

۹) عده در نکاح موقت دو طهر یا ۴۵ روز است. عده وفات مانند نکاح دائم چهار ماه و ده روز است. مابقی احکام عده مانند نکاح دائم است.

۱۰) مرد می توان با اهل کتاب ازدواج موقت داشته باشد لکن با مشرکین باطل است و زن نیز با غیر مسلملن نمیتواند ازدواج موقت کند.

۱۱)یکی از احکام صیغه موقت که باید نسبت به آن آگاه بود آن است که چیزی تحت عنوان صیغه ساعتی وجود ندارد و این امر شرعی جلوه دادن عملی حرام است. چرا که زن اگر به عقد موقت مردی دربیاید پس از پایان عقد باید عده نگه دارد که مدت آن دو طهر یا ۴۵ روز است حال چطور ممکن است زنی در طول مدتی کوتاه به عقد موقت چند مرد دربیاید؟! چنین عقدی باطل و رابطه ناشروع و در حکم زناست.

۱۲) بر اساس ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی " نکاح، وقتی منقطع است که برای مدت معینی باشد. " مطابق این ماده قانونی یکی از ارکان عقد موقت قید مدت است و در صورتی که مدت قید نشود نکاح از اساس باطل است. در حالی در عقد دائم مدت نداریم.

۱۳) بر اساس ماده ۱۰۹۵" در نکاح منقطع، عدم ذکر مهریه زن در عقد موجب بطلان است. " بنابراین دیگر شرط اساسی صحت عقد لزوم قید مهریه و میزان آن در عقد می باشد وگرنه عقد باطل است. در حالی در نکاح دائم حتی اگر مهر ذکرنشود زن مستحق مهرالمسمی است و عقد صحیح می باشد.

۱۴) در عقد موقت برخلاف عقد دائم نفقه زن بر عهده مرد نیست مگر آنکه طرفین در این خصوص توافق کنند یا از ابتدا بر این اساس عقد نمایند.

۱۵) در ازدواج موقت زوجین از هم ارث نمیبرند و اگر شرط ارث هم شده باشد چنین شرطی باطل است لکن هر یک از طرفین می تواند به نفع طرف دیگر وصیت کند. همچنین فرزندان ناشی از ازدواج موقت از والدین خود ارث می برند.

عده در صیغه موقت

عده، مدت زمانی است که زن باید صبر کند تا بتواند ازدواج مجدد، اعم از موقت یا دائمی داشته باشد. هدف از وجود عده مشخص شدن نسب فرزندانی است که ممکن است بوجود بیاید و در گذشته اگر زن بلافاصله پس از جدایی یا مرگ شوهرش ازدواج می کرد در حالی که از همسر قبلی خود باردار بود، تشخیص اینکه آن فرزند متعلق به چه کسی است، دشوار بوده است. از این رو عده وجود دارد تا شک و شبهه های این چنینی از بین برود.

بر اساس قانون مدنی ، عده زن در عقد موقت در صورت بذل مدت و انقضای مدت دو طُهر است یعنی به اندازه ای که دو بار عادت ماهیانه بشود ولی اگر زنی که هنوز یائسه نشده باشد و باید عادت ماهیانه داشته باشد، به دلایلی عادت ماهیانه نبیند ، مدت عده چهل و پنج روز خواهد بود و در صورتی که باردار باشد، تا زمان زایمان باید عده نگه دارد. همچنین در صورتی که در حین عقد موقت شوهر فوت کند ، زن باید مدت عده وفات شوهر در عقد موقت که چهار ماه و ده روز است، نگه دارد .

یک سری از زنان عده ندارند: زن باکره، یائسه، و زنانی که رحم ندارند.

نفقه در صیغه موقت

در صیغه موقت زن مستحق نفقه نیست لکن در صورتی که در عقد شرط شده باشد یا عقد بر این مبنا منعقد شده باشد مستحق نفقه است. این درحالی است نفقه در عقد دائم از تکالیف مرد است که قانون بر عهده وی گذاشته.

طلاق در صیغه موقت

در صیغه موقت طلاق وجود ندارد و این عقد به دو طریق منقضی می گردد.

۱) انقضای مدت: رکن اساسی عقد موقت تعیین مدت آن است و در صورت مشخص نبودن مدت باطل است و عقد با انقضای مدت خود به خود منحل می شود و نیاز به تشریفات خاصی ندارد.

۲) بذل مدت: در عقد موقت مرد می تواند باقی مانده مدت عقد را به زن ببخشد در این صورت عقد با انقضای مدت به پایان می رسد.

ثبت صیغه موقت

حسب قانون خانواده ثبت صیغه موقت الزامی نیست مگر در چند مورد مذکور در این قانون. زوجین می توانند در صورت تمایل این ازدواج را در محضر ازدواج به ثبت برسانند. قانون گذار در موارد ذیل ثبت ازدواج موقت را الزامی دانسته:

الف) در صورت بچه دار شدن زوجین

ب) در صورت شرط صریح یا ضمنی در عقد

ج) در صورت توافق طرفین

منبع: وکیل سایت