خودزشت‌پنداری چیست؟ چطور از این اختلال ذهنی رهایی یابیم؟
وقتی به آینه نگاه می‌کنید چه می‌بینید؟ آیا از آنچه که می‌بینید رضایت دارید یا اینکه فورا متوجه نقص‌های بدن‌تان می‌شوید؟ مثلا، با خود فکر می‌کنید کاشکی بینی‌تان کوچکتر، شکم‌تان تخت‌تر و پاهایتان بلندتر بود. این افکار و احساساتی که درباره ظاهرتان دارید، همیشه مرکز توجه بسیاری از تحقیقات روانشناسان بوده است. اگر شما از آن دسته افرادی هستید که از بدن‌تان رضایت ندارید، تنها نیستید. اما چگونه می‌توان از این احساس منفی خلاص شد؟
به گزارش وقت صبح به نقل از خبرانلاین؛ در یکی از بررسی‌هایی که به‌تازگی محققان آمریکا انجام داده‌اند، دریافته‌اند ۵۵درصد زنان و ۴۲درصد مردان حداقل از یک مورد از ظاهر خود ناراضی هستند. درجه نگرانی مردم از ظاهر و بدن‌شان بسیار متغیر است و از یک نارضایتی جزئی شروع شده تا به نوعی اختلال ذهنی جدی به نام «خودزشت‌انگاری» منتهی می‌شود. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، نمی‌توانند با افراد دیگر جامعه تعاملات اجتماعی برقرار کنند و البته این افراد بیشتر مواقع به مشکلات ذهنی دیگری چون اختلال‌های غذاخوردن و وسواس اجباری هم مبتلا هستند.
پیامدهای نارضایتی از بدن
نگرانی درخصوص تصویر بدنی فقط در سطح باقی نمی‌ماند و روی بسیاری از جنبه‌های زندگی افراد اثر منفی می‌گذارد.
مثلا، فرد لاغری را در نظر بگیرید که دایم نگران وزن خود است. او ممکن است به سراغ رژیم‌های غذایی سخت برود و دایم از این رژیم غذایی به رژیم دیگر در نوسان باشد. یا حتی احتمال دارد، نگران لباس‌هایی باشد که می‌پوشد. البته نگران‌کننده‌ترین اثر عدم رضایت از بدن در این افراد، اثر منفی این نارضایتی روی روابط‌شان با دیگران و البته سلامت ذهنی‌شان است. گاهی‌اوقات این افراد نمی‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کرده یا در موقعیت‌های اجتماعی حاضر شوند. آنها معمولا به مرور به افسردگی و اضطراب مبتلا می‌شوند.
البته این وضعیت زمانی‌که فرد نگاه مثبتی به تصویر بدنی خود دارد هم صدق کرده و اثر مثبتی روی سلامت ذهن و جسم او می‌گذارد.
محققانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، به دنبال راه‌حل‌های مناسبی برای تغییر ذهنیت این افراد درمورد بدن‌شان هستند. زیرا تغییر ظاهر هرگز نمی‌تواند تصویر بدنی این افراد را تغییر دهد. مثلا این سناریو را در نظر بگیرید:
فردی که از تصویر بدنی خود رضایت ندارد، برای بهبود ظاهر خود موهایش را کوتاه می‌کند (البته برخی از این افراد خود را به زحمت انداخته و به سراغ جراحی‌های بی‌مورد زیبایی می‌روند). پس از گذشت یکی، دو هفته فرد و البته اطرافیانش به این ظاهر جدید عادت می‌کنند و دوباره آن تصویر بدنی منفی با قدرت قبل بازمی‌گردد. در واقع فردی که به اختلال «خودزشت‌انگاری» مبتلاست، مدتی پس از هربار تغییر ظاهر خود، دوباره به همان حس اولیه بازمی‌گردد. به همین دلیل است که محققان می‌گویند برای داشتن حس خوب از بدن خود باید جنبه‌های شناختی و احساسی فرد تغییر کند.
ترفندهایی برای داشتن تصویر بدنی مثبت
برای اینکه بتوان تصویر بدنی مثبت در ذهن خود ایجاد کرد، چند ترفند ساده زیر به‌کار می‌آیند:
۱. توجه به ارزش‌ها
بارها شنیده‌ایم که نباید خوب یا بد بودن کتاب‌ها را از روی جلد آنها قضاوت کنیم، اما خود ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که به ظاهر افراد بسیار اهمیت می‌دهد و اگر بخواهیم به‌طور کل به ظاهر خود توجه نکنیم، عجیب و غریب به نظر می‌رسیم. با اینحال باید بر اساس مقدار انرژی و زمانی که داریم و با توجه به ارزش‌های خود به ظاهرمان برسیم.
در واقع ما انسان‌ها شکل و اندازه‌های متفاوتی داریم. برخی جثه‌ای کوچک داریم و برخی دیگر جثه‌هایمان درشت‌تر است و باید بدانیم که افراد الزاما به خاطر ظاهر دیگران با آنها در تعامل نیستند و عوامل دیگری غیر از ظاهر موجب ارتباط بین مردم می‌شود. همچنین باید یادمان باشد، اگر بیشتر وقت و انرژی خود را برای ظاهر خود خرج کنیم، وقت و انرژی کمتری برای بودن کنار خانواده، دوستان و البته سرگرمی‌های مورد علاقه خواهیم داشت.
۲. تمرین قدردانی و شکرگزاری درباره بدن
تا به حال پیش آمده که به آینه نگاه کنید و به‌جای انتقاد از خود، شکرگزاری کنید؟ وقتی روی آن بخش از بدن خود که رضایت دارید، توجه نشان می‌دهید چه احساسی پیدا می‌کنید؟ بنابه گفته محققان، شکرگزاری در خصوص بدن، تصویر بدنی‌مان را بهبود می‌بخشد. اما این کار را چگونه باید انجام داد؟
وقتی صدای انتقادی درونی‌تان به شما می‌گوید، «کاشکی بینی‌ام کوچکتر بود؟»، فورا به آن صدا پاسخ دهید، «من عاشق موهایم هستم». وقتی این کار را بارها انجام دهید، به‌مرور صدای انتقادی درونی‌تان ساکت می‌شود. بنابراین برای انجام این کار، فهرستی از ویژگی‌های فیزیکی‌تان که آنها را دوست دارید، تهیه کرده و از آنها قدردانی کنید.
۳. تمرکز روی عملکرد بدن
بدن ما چیزی بیش از نمای بیرونی است. این بدن با عملکردهای مهم خود، حیات ما را موجب می‌شود و اجازه می‌دهد، دنیا را آنگونه که باید تجربه کنیم. بنابراین اگر به جای ظاهر بدن، به عملکردهای آن توجه کنیم، گام مفیدی درخصوص مثبت فکرکردن به بدن خود برداشته‌ایم.
از جمله عملکردهای مهم بدن باید به تنفس، خواب، پیاده‌روی، ترانه خواندن و هر کار دیگر که بدن می‌تواند انجام دهد اشاره کرد. اگرچه بسیاری از مردم از بدن‌شان رضایتی ندارند یا حتی با بدن‌شان در جنگ دایمی‌اند، بدن هرگز به‌عمد کاری نمی‌کند که ما را از زندگی باز دارد.
یکی از روش‌هایی که موجب می‌شود به بدن‌مان و قابلیت‌هایمان توجه نشان دهیم، نوشتن و تفکر است. بدین‌ترتیب که فهرستی از ۱۰ عملکرد مهم بدن خود یادداشت کنید و ببینید هر کدام از این قابلیت‌های بدن‌تان چقدر در حال خوب و رفاه‌تان در زندگی موثر هستند. این روش باعث می‌شود حس خوبی به خودتان داشته باشید و کمتر به سراغ بخش ظاهری بدن‌تان بروید. می‌توانید این فهرست را همیشه در دسترس داشته باشید و هر روز به آن نگاهی بیندازید. با این روش، پس از مدتی احساس مثبت و رضایت از بدن‌تان در شما تثبیت می‌شود.
۴. فیلترسازی مراقبتی
بخش مهمی که برای ایجاد تصویر بدنی مثبت ضروری است، فیلتر هرچیزی است که باعث عدم رضایت از بدن‌تان می‌شود. در اینجا می‌توان به تمام آن رسانه‌هایی اشاره کرد که برای فروش محصولات صنایع مد و زیبایی براساس مدهای جدید، مدام ظاهر و بدن شما را نشانه گرفته‌اند. معمولا این گونه تبلیغ‌ها موجب توجه بیش از حد افراد به ظاهرشان می‌شود که ممکن است در نهایت به نارضایتی آنها از بدن‌شان منجر شود. بنابراین بهتر است رسانه‌هایی را که دایما از این دست تبلیغ‌ها دارند از زندگی خود حذف کنید.
همچنین به سراغ رسانه‌های اجتماعی مشاهیری که به‌طور مرتب در زمینه مد و زیبایی تبلیغ می‌کنند نروید، به‌ویژه اگر در تلاش ایجاد تصویر بدنی مثبت از خود هستید. درضمن بیشتر این رسانه‌ها باعث می‌شوند که بدن خود را با دیگران مقایسه کنید. یادتان باشد که اینگونه مشاهیر برای تبلیغات باید خوب به نظر برسند.
برخی از مجلات و نشریات هم همین اثر منفی را روی تصور شما از بدن‌تان می‌گذارند. بنابراین برای سلامت روح و روان‌تان و داشتن تصویر بدنی مثبت از این منابع اضطراب‌آور دوری کنید.
۵. تعیین اهداف جدید ورزشی و غذایی
حفظ عادت‌های سالم (ورزش و رژیم غذایی مناسب) می‌تواند روی تصویر بدنی‌تان اثر مثبتی داشته باشد. اما اگر برای داشتن ظاهر و بدن دلخواه، تصمیم می‌گیرید ورزش کنید یا غذای سالم بخورید، این رفتارها برایتان سخت می‌شوند و حتی ممکن است آنها را به چشم تنبیه ببینید. اما با خود فکر کنید، اگر غذای سالم مصرف کرده و ورزش را به یکی از عادات سالم زندگی‌تان تبدیل کنید، سلامت بدن‌تان تضمین می‌شود و می‌توانید از این عادت‌های سالم لذت ببرید. در نتیجه این موضوع باعث می‌شود حس بدی هم به ظاهر و بدن‌تان نداشته باشید.
با توجه به چند ترفند ساده فوق می‌توانید تصویر مثبتی از بدن‌تان داشته باشید و به دام اختلال «خودزشت‌انگاری» و پیامدهای آن نیفتید.