فوت و فن تربیت فرزند؛ تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان

–در دورانی که رسانه‌های اجتماعی نقشی پررنگ در زندگی نوجوانان ایفا می‌کنند، نگرانی‌ها درباره اثرات روانی این فضا‌ها بر نسل جوان نیز رو به افزایش است.

به نقل از سی ان ان، در دنیای پرشتاب امروز رسانه‌های اجتماعی به یکی از اصلی‌ترین ابزار‌های ارتباطی نوجوانان تبدیل شده‌اند، اما این محبوبیت روزافزون با نگرانی‌های فزاینده‌ای درباره سلامت روان همراه است. گزارشی تازه از مرکز پژوهشی پیو نشان می‌دهد که تقریباً نیمی از نوجوانان آمریکایی (۴۸ درصد) بر این باورند که رسانه‌های اجتماعی تأثیری عمدتاً منفی بر هم‌سالان آنها دارد.

این رقم نسبت به آمار مشابه در سال ۲۰۲۲، افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، تنها ۱۱ درصد از نوجوانان گفته‌اند که رسانه‌های اجتماعی را عاملی عمدتاً مثبت برای گروه سنی خود می‌دانند. با اینکه درصد کسانی که اثر منفی رسانه‌های اجتماعی را بر خود تجربه می‌کنند کمتر است (۱۴ درصد)، اما این رقم نیز در مقایسه با دو سال قبل افزایش داشته است.

این گزارش در شرایطی منتشر شده که والدین، کارشناسان آموزشی و بهداشتی و حتی قانون‌گذاران به‌طور فزاینده‌ای از شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی می‌خواهند تا در جهت حفاظت از سلامت روان جوانان و کنترل زمان مصرف محتوا، اقدامات مؤثرتری انجام دهند. پژوهش پیو که با مشارکت ۱۳۹۱ نوجوان ۱۳ تا ۱۷ ساله و والدین آنها انجام شد، نگاهی جامع به دیدگاه نوجوانان درباره استفاده از رسانه‌های اجتماعی و تلفن‌های هوشمند ارائه می‌دهد.

بر اساس یافته‌ها، ۴۵ درصد از نوجوانان معتقدند که بیش از حد وقت خود را در رسانه‌های اجتماعی می‌گذرانند؛ این عدد نیز نسبت به آمار مشابه در سال ۲۰۲۲ افزایش داشته است. جالب آن‌که ۴۴ درصد از آنها اعلام کرده‌اند که به‌صورت آگاهانه، زمان استفاده از رسانه‌های اجتماعی و گوشی‌های هوشمند خود را کاهش داده‌اند.

یکی از پسران نوجوان در این گزارش می‌نویسد: «افراط در استفاده از رسانه‌های اجتماعی به نظر من اصلی‌ترین دلیل افسردگی در نسل ماست. مردم خود را درگیر نظرات افرادی می‌کنند که حتی نمی‌شناسند، و این امر ذهن آنها را نابود می‌کند.» گزارش همچنین به تفاوت‌هایی در اثرات رسانه‌های اجتماعی بر اساس جنسیت و نژاد اشاره دارد. برای مثال، دختران نوجوان بیشتر از پسران گفته‌اند که استفاده از رسانه‌های اجتماعی موجب کاهش خواب، افت بهره‌وری، اختلال در سلامت روان و کاهش اعتمادبه‌نفس آنها شده است. این یافته‌ها با مطالعات قبلی هم‌راستا است. در سال ۲۰۱۹ پژوهشی نشان داد که ارتباط میان افسردگی و رسانه‌های اجتماعی در میان دختران نوجوان قوی‌تر است. یکی از دلایل آن افزایش احتمال تجربه آزار و قلدری آنلاین و کاهش فعالیت‌هایی مانند خواب و ارتباط اجتماعی مثبت عنوان شده بود.

در سال ۲۰۲۱، افشاگری یکی از کارکنان پیشین شرکت متا (مالک اینستاگرام) نشان داد که تحقیقات داخلی این شرکت نشان داد که استفاده دختران نوجوان از اینستاگرام، در یک‌سوم از آن‌ها باعث تشدید مشکلات مربوط به تصویر ذهنی بدن می‌شود. در واکنش به این یافته‌ها، متا سیاست‌ها و ابزار‌های جدیدی برای افزایش ایمنی نوجوانان معرفی کرد؛ از جمله ابزار‌های مبتنی بر هوش مصنوعی برای تشخیص سن واقعی کاربران.

گزارش پیو نشان می‌دهد که دختران بیش از پسران اقدام به کاهش مصرف رسانه‌های اجتماعی کرده‌اند (۴۸ درصد در برابر ۴۰ درصد). نگرانی درباره سلامت روان نوجوانان محدود به خود آنها نیست. ۸۹ درصد از والدین و ۷۷ درصد از نوجوانان گفته‌اند که نسبت به این مسئله «تا حدی» یا «به‌شدت» نگران‌اند.

با این حال، والدین نسبت به خود نوجوانان نگرانی بیشتری درباره تأثیر رسانه‌های اجتماعی دارند: ۴۴ درصد از والدین رسانه‌های اجتماعی را مضرترین عامل برای سلامت روان نوجوانان می‌دانند، در حالی که تنها ۲۲ درصد از نوجوانان این نظر را دارند. یکی از مادران شرکت‌کننده در این پژوهش می‌گوید: «تکنولوژی آنها را از تجربه کردن می‌ترساند، خلاقیت‌شان را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود کمتر بتوانند مشکلات‌شان را، چه در روابط و چه در زندگی واقعی، حل کنند.» با این همه، تصویر رسانه‌های اجتماعی فقط تاریک نیست. طبق این گزارش، نزدیک به ۶۰ درصد از نوجوانان می‌گویند که رسانه‌های اجتماعی فضایی برای بروز خلاقیت آنها فراهم می‌کند. همچنین، بسیاری از آنها از این فضا برای پیگیری اخبار زندگی دوستان خود استفاده می‌کنند.