عصر یکشنبه، ۱۰ اردیبهشت‌ماه ۱۳۰۶ بود که روزنامه اطلاعات در ستون نخست صفحه اول خود و در شرح مذاکرات جلسه نودوششم مجلس شورای‌ملی، از تصویب لایحه بودجه راه‌آهن در ۳ ماده آن‌هم با رای اکثریت نمایندگان خبر داد؛ لایحه‌ای که براساس آن ۵میلیون تومان اعتبار برای ساخت راه‌آهن اختصاص می‌یافت.
در این جلسه که به ریاست موتمن‌الملک (حسین پیرنیا) برگزار شد، ۸۰نماینده از مجموع ۹۴نماینده حاضر در نشست، به لایحه قانون بودجه راه‌آهن ایران «رای سفید» دادند تا یکی از آرزوهای بزرگ رضاخان رنگ واقعیت به خود بگیرد؛ آرزویی که قانون آن را برای نخستین‌بار مهدیقلی خان هدایت، ملقب به «مخبرالسلطنه» در اسفندماه ۱۳۰۵ به مجلس برده بود.
مخالفت‌های مصدق
یکی از نکات جالب توجه در مذاکرات نشست نهایی تصویب لایجه بودجه راه‌آهن در دوره ششم مجلس شورای ملی، ادامه مخالفت‌های دکتر محمد مصدق با این لایحه بود؛ موضعی که از ابتدای طرح قانون راه‌آهن در مجلس از سوی این نماینده مردم تهران مطرح شده و جنجال‌های گسترده‌ای را نیز به دنبال داشت.
مخبرالسلطنه، به‌عنوان یکی از رجال معتبر عصر قاجار و پهلوی در کتاب خاطرات خود (خاطرات و مخاطرات) به مخالفت‌های مصدق اشاره کرده‌است؛ اینکه او براین اعتقاد بوده که باید به‌جای راه‌آهن، کارخانه قندسازی ساخته شود، چراکه این طرح بلندپروازانه «منافع مستقیم» مادی برای کشور به‌همراه ندارد.
مصدق بر این اعتقاد بود که با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی از شهرهای استراتژیک ایران، مانند اصفهان، مشهد، شیراز، همدان، رشت و کرمانشاه در مسیر اجرای این طرح قرار ندارند، این پروژه اکنون توجیه فنی و اقتصادی ندارد و به‌جای آن باید طرحی را اجرا کرد که شرق ایران را به غرب آن متصل کند و مزیت‌های اقتصادی مهمی به‌دنبال داشته باشد؛ «در جلسه ۲ اسفند ۱۳۰۵ مجلس شورا گفتم برای ایجاد راه دو خط بیشتر نیست: آن‌که ترانزیت بین‌المللی دارد، ما را به بهشت می‌برد و راهی که به‌منظور سوق‌الجیشی ساخته شود ما را به جهنم و علت بدبختی‌های ما هم در جنگ بین‌الملل دوم همین راهی بود که اعلیحضرت شاه فقید ساخته بودند».
تربیت متخصصان داخلی
قانونی که در ۱۰اردیبهشت‌ماه ۱۳۰۶ از تصویب نمایندگان گذشت، ۳ ماده و چند تبصره داشت. در ماده اول تاکید شده بود که مجلس شورای ملی برای اجرای قانون مصوب ۵ اسفندماه ۱۳۰۵، تا حدود ۵ میلیون تومان به دولت اعتبار می‌دهد و مخارج لازم برای اجرای طرح، از قبیل خرید تجهیزات و پرداخت حقوق متخصصان و کارگران زیرنظر رئیس کل مالیه تامین و هزینه خواهد شد.
ماده دوم به موضوع خرید تجهیزات مورد نیاز اجرای طرح می‌پرداخت؛ اینکه «پیشنهادهایی که در نتیجه اعلان مناقصه راجع به خرید ادوات راه‌آهن از خارجه در ظرف ۶ماه واصل می‌شود، سربسته به‌مهر پیشنهادکننده، تحت‌نظر وزیر فواید عامه در اداره راه‌آهن ضبط و پس از انقضای ۶ماه با حضور رئیس‌کل مالیه و متخصص راه‌آهن در هیات وزراء باز و تشخیص شده و به وسیله وزارت فوائد عامه به موقع اجرا گذارده خواهد شد».
ماده سوم این لایحه اما به تربیت نیروهای متخصص برای اجرای این طرح اختصاص داشت؛ «از محل اعتبار مذکور در ماده اول مخارج کافی برای فرستادن ۸ نفر محصل فارغ‌التحصیل از مدارس متوسطه (قسمت علمی) اعم از مرکز و ولایات در هر سال به‌خارجه برای فرا گرفتن فنون لازمه راه‌آهن و دو نفر برای فنون استخراج و ذوب آهن از تاریخ تصویب این قانون تا مدت ۶ سال تخصیص داده خواهد شد… انتخاب محصلین فوق به ترتیب مسابقه به عمل آمده و پس از اجرای مسابقه اشخاص بی‌بضاعت حق تقدم‌خواهند داشت».
به دنبال تصویب این لایحه، در پاییز همان سال، یعنی در ۲۳مهرماه ۱۳۰۶ ساخت راه‌آهن آغاز شد و در ۲۷مرداد ۱۳۱۷ به پایان رسید و سوت نخستین قطار سراسری در ایستگاه راه‌آهن تهران به گوش رسید. پس از افتتاح راه‌آهن، برخی بررسی‌های انجام شده، هزینه ساخت بزرگترین و گران‌ترین طرح صنعتی ایران تا آن زمان را حدود ۱۷۳ تن طلا یا بیش از ۱۰میلیارد ریال برآورد کرده‌اند.
